اقلیم ایران چه مزاجی دارد؟

 هر كشوری با توجه به اقلیم یا آب و هوایی كه دارد، خصوصیات مختلفی پیدا می‌كند و بر همین اساس مزاج افراد، پوشش و تنوع گیاهی و جانوری آن كشور در مقایسه با كشورهای دیگر متفاوت می‌شود. شاید تا به حال در اشعار و كتاب‌های قدیمی طب سنتی با واژه هفت اقلیم مواجه شده باشید. از دیدگاه طب سنتی ماجرای هفت اقلیم و اثرات آن روی مزاج واقعیت دارد و به عقیده متخصصان طب ایرانی افراد باید اقلیم متناسب را براساس خصوصیات مزاجی خود انتخاب كنند در غیر این‌صورت باید تدابیری را برای پیشگیری از بروز برخی مشكلات به كار بندند. ادامه این بحث جالب و قابل توجه را كه می‌تواند به حفظ سلامت و ارتقای كیفیت زندگی افراد كمك كند از زبان دكتر سیدمهدی میرغضنفری، پزشك و متخصص فیزیولوژی، پژوهشگر طب ایرانی وعضوهیات علمی دانشگاه علوم پزشكی ارتش عنوان می‌كنیم.
تمام اشیا و پدیده‌های پیرامون ما دارای مزاج هستند و از نظر گرمی، سردی، خشكی و رطوبت درجاتی دارند. اقلیم یا همان آب و هوای منطقه جغرافیایی كه ما در آن زندگی می‌كنیم، خصوصیاتی داردكه واژه مزاج را به آن نسبت داده‌اند. حكما در قدیم یك طبقه‌بندی در مورد اقلیم‌ها داشتند و كشورهای مجاور با استواتا قطب شمال یا جنوب را از اقلیم یك تا هفت شماره‌گذاری كرده و اصطلاح هفت اقلیم را به آن نسبت داده‌اند.
معیار سنجش مزاج هفت اقلیم
كشورهای مجاور با استوا یا مناطق حاره‌ای مزاج گرم و مرطوب دارند كه هر چه از این مناطق دورتر شویم به تدریج از گرما و رطوبت هوا كاسته شده و بر میزان سردی و خشكی آن افزوده می‌شود. معمولا اقلیم‌های یك و دو گرم و شرجی، اقلیم‌های سه و چهار كه نه به استوا و نه به قطب نزدیكند مثل ایران و بخش‌هایی از هند و چین و... میانه و معتدل و اقلیم‌های پنج تا هفت سرد و خشك هستند. به عقیده حكما، كشورهای واقع در اقلیم میانه بهترین گونه و جنس و كیفیت گیاهی و جانوری را داشته و انسان‌ها از نظر بدنی و جثه، اندامی متناسب و قوی و سالم دارند و از لحاظ هوش و حافظه و حرفه كشاورزی مطلوب‌ترین هستند. كشورهای اقلیم میانه فصول منظم دارند و فصول تقویمی و نجومی‌شان با یكدیگر منطبق و چهارگانه است. البته در هر كشوری نظیر ایران مناطقی با اقلیم‌های مختلف وجود دارد. تمایزاتی كه در آب و هوای مناطق جنوبی و شمالی و غربی و شرقی كشورمان به چشم می‌خورد، ناشی از اقلیم‌های مختلفی است كه در این مكان‌ها حكمفرماست و بر اساس نوع مزاج، افراد باید محل سكونت خود را از نظر اقلیم انتخاب كنند.
كدام مزاج در كدام اقلیم؟
مناطق كوهستانی، مزاج سرد و خشك دارند. سكونت در این اقلیم برای افراد با مزاج سرد و خشك طاقت‌فرساست و پرهیز از مصرف سردی‌ها و ترشیجات و استفاده از مواد غذایی با مزاج گرم و تر همچون روغن حیوانی، گوشت گوسفندی، مغزهای آجیلی، شیره میوه‌ها و خشكبار شیرین توصیه می‌شود. برای مزاج‌های سرد و خشك زندگی در اقلیم‌های جنوبی و شمالی كشور پیشنهاد می‌شود. در مناطق شمالی و جنوبی كشور در فصل بهار و تابستان مزاج غالب گرم و تر است و افراد با این مزاج دچار مشكلاتی می‌شوند و تدابیر خوراكی آن مصرف كمتر گرمی‌جات، پرهیز از شیرینی‌ها و غذاهای
 سرخ كرده و كبابی و گوشتی است. برای افراد با مزاج گرم و تر مصرف سردی‌ها و سكونت در مناطق كوهستانی توصیه می‌شود. در كل در هر منطقه‌ای كه سد و رودخانه و دریا وجود داشته باشد، رطوبت بالاست. مناطق شمالی كشور در فصول سرد سال مزاج سرد‌و‌تر پیدا می‌كند و می‌تواند برای مزاج‌های سرد و تر مشكل ساز باشد. بهترین مكان‌ها برای این افراد مناطق گرم و خشك به سمت مركز و نزدیك جنوب كشور است. همین‌طور برای مزاج‌های گرم و خشك اقلیم‌های سرد‌و‌تر توصیه می‌شود. در واقع با شناخت مزاج بدنی و اقلیمی می‌توان به بهترین نتیجه برای انتخاب محل سكونت رسید.
بهترین اقلیم در ایران مربوط به مناطق نوار میانی كشوراز شرق به غرب است كه فصول و آب و هوای معتدل داشته و با هر مزاجی سازگار است.
خانه شمالی یا جنوبی؟
جهت ساخت خانه و تعبیه در و پنجره‌های آن به سمت باد و آفتاب برای برخی مزاج‌ها امتیاز و برای تعدادی امتیاز محسوب نمی‌شود. خانه‌ها یا اتاق‌هایی كه از جنوب آفتاب می‌گیرند، گرم‌تر و برای سرد مزاجان مطلوب‌تر است. در مقابل ساختمان‌های شمالی نور و آفتابگیری كمتری داشته و برای گرم مزاجان مناسب‌تر است.
بهترین خانه‌ها باید پنجره‌های رو به شرق داشته باشند، چون آفتاب صبحگاهی را دریافت و بهترین باد شرقی (صبا) را دارند. در مقابل پنجره‌های غربی آفتاب شدید و بادهای غربی (دبور) دارند كه برای مزاج‌های سرد مطلوب است. پنجره‌های شمالی باد خنك و پنجره‌های جنوبی باد گرم دارند.
لزوم توجه به مزاج آب و باد و خاك
بادهای شمالی سرد و خشك، بادهای جنوبی گرم و تر و بادهای غربی و شرقی متعادل و بهترین آن باد شرقی است.
وجود كوه در برخی مناطق سبب تغییر مزاج و اقلیم منطقه می‌شود. كوه‌های شمالی جلوی سرما را گرفته و هوا را گرم و تر می‌كند و همین‌طور كوه‌های جنوبی جلوی گرما را گرفته و مزاج منطقه را سرد و خشك می‌كند. بر‌همین اساس پوشش و گونه گیاهی و جانوری منطقه هم تغییر می‌كند. در مكان‌هایی كه احوالات افراد و كیفیت زندگی مطلوب است، اقلیم آن منطقه با مزاج فرد سازگار و منطبق است.
درخصوص مزاج آب‌های شور و شیرین و نوع خاك شنی و شوره‌زار لازم است بدانید مزاج رودخانه و سدهای آب شیرین در روز گرم و در شب سرد است، اما برعكس دریای شمال و جنوب كه حاوی املاح بیشتری هستند، اختلاف دمای كمتری در روز و شب دارند. مصرف مواد غذایی مرطوب همچون ماست و دوغ و آب باید در مناطق مرطوب كمتر و در مناطق خشك بیشتر شود. هوای مناطق شوره‌زار مزاج گرم و مناطق شنی و بیابانی مزاج خشك دارد.